Hướng dẫn soạn bài thành ngữ cho học sinh

Bạn đang cần tìm tài liệu để soạn bài thành ngữ cho môn học của mình? Dưới đây là những kiến thức mà chúng tôi cập nhật để các bạn có thể tham khảo và hiểu hơn về cách soạn bài thành ngữ và có một bài tập hoàn chỉnh nhất khi đến lớp.

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Khái niệm thành ngữ:

Thành ngữ là những cụm từ mang ngữ nghĩa cố định (phần lớn không tạo thành câu hoàn chỉnh về mặt ngữ pháp; không thể thay thế và sửa đổi về mặt ngôn từ) và độc lập riêng rẽ với từ ngữ hay hình ảnh mà thành ngữ sử dụng, thành ngữ thường được sử dụng trong việc tạo thành những câu nói hoàn chỉnh.

Thành ngữ là tập hợp từ cố định đã quen dùng mà nghĩa của nó thường không thể giải thích được một cách đơn giản bằng nghĩa của các từ tạo nên nó.

a) Cho ví dụ sau: Nước non lận đận một mình

Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.

– Có thể thay một vài từ trong cụm từ lên thác xuống ghềnh bằng những từ khác được không? Có thể thay đổi vị trí các từ trong cụm từ này được không?

– Cụm từ lên thác xuống ghềnh là thành ngữ, vậy thành ngữ có đặc điểm gì?

Gợi ý: Thành ngữ thuộc loại cụm từ cố định, không thay đổi về cấu tạo trong sử dụng.

b) Hãy giải thích nghĩa của các cụm từ lên thác xuống ghềnh, nhanh như chớp.

Gợi ý: Chú ý tới ý nghĩa được biểu thị thông qua các hình ảnh. Lên thác xuống ghềnh: khó khăn, gian khổ chồng chất, long đong, lận đận liên tục; nhanh như chớp: diễn ra rất nhanh, bất chợt, trong chớp nhoáng.

2. Sử dụng thành ngữ

a) Tìm các thành ngữ trong những câu sau:

– Thân em vừa trắng lại vừa tròn

Bảy nổi ba chìm với nước non. (Hồ Xuân Hương)

– Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang …(Tô Hoài)

b) Các thành ngữ giữ chức vụ ngữ pháp gì trong câu?

c) Phân tích tác dụng của việc dùng thành ngữ trong các câu trên.

Gợi ý: Thành ngữ bảy nổi ba chìm làm vị ngữ trong câu, thành ngữ tối lửa tắt đèn là phụ ngữ của danh từ khi. Cũng có khi thành ngữ làm chủ ngữ trong câu, ví dụ: Mưa to gió lớn làm tan hoang cả khu vườn.; hay làm phụ ngữ cho động từ như: Nó chạy nhanh như chớp. So sánh giữa các thành ngữ với các cụm từ đồng nghĩa để rút ra nhận xét về tác dụng biểu đạt của thành ngữ, ví dụ: so sánh giữa bảy nổi ba chìm với long đong, phiêu dạt khắp nơi; so sánh tắt lửa tối đèn với khó khăn, hoạn nạn

II. Hướng dẫn tìm hiểu câu hỏi

1. Thế nào là thành ngữ

Câu 1.  – Nhận xét về cụm từ “lên thác xuống ghềnh”.

Nước non lận đận một mình Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.

+ Về cấu tạo: gồm có 4 từ – có nghĩa trái ngược nhau (lên – xuống)

+ Ta không thể thay thế bất cứ từ nào trong cụm từ này và cũng không thể chêm xen một từ khác vào, cũng không thể thay đổi vị trí của các từ trong cụm từ.

= > Bởi cụm từ đã có cấu tạo cố định, các từ tạo nên chúng đã lên kết thành một khối hoàn chỉnh, nếu ta thay đổi nó sẽ trở nên cọc cạch, mất đi sự hoàn chỉnh.

– Kết luận về cụm từ:

+ Cụm từ lên thác xuống ghềnh có cấu tạo cố định

+ Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh.

Câu 2.  – Tìm hiểu ý nghĩa của cụm từ lên thác xuống ghềnh.

+ Nghĩa đen:  Lên – xuống: chỉ hành động di chuyển ngược chiều nhau Thác – ghềnh: sự khó khăn, nguy hiểm.

+ Nghĩa bóng: là vượt qua những nơi có nhiều gian nan nguy hiểm.

– Ý nghĩa của thành ngữ “Nhanh như chớp” – nghĩa là rất nhanh ta chưa kịp nhìn thấy đã biến mất rồi và đi rất xa. Nói nhanh như chớp – > hàm ý so sánh sự việc và hành động diễn ra nhanh chóng, mau mẹ quá mức.

2. Sử dụng thành ngữ.

Câu 1.  – Xác định vai trò của thành ngữ.

+ Bảy nổi ba chìm – > làm vai trò vị ngữ của câu

+ Tắt lửa tối đèn – > làm bổ ngữ cho động từ phòng.

– Cái hay của hai câu thành ngữ trên.

+ Ngắn gọn, hàm súc tiết kiệm được lời.

+ Tính hình tượng cao vì cho ta nhiều ấn tượng sinh động.

III. Luyện tập

Câu 1. Tìm và giải thích các thành ngữ trong các câu sau đây.

a. – Thành ngữ của câu trên: sơn hào hải vị, nem công chả phượng.

– Nghĩa của thành ngữ:

+ Món ăn quý hiếm trên núi, vị ngon quý hiếm ở biển.

+ Những thức ăn quý hiếm ở mọi nơi được lựa chọn.

b. – Thành ngữ được sử dụng trong đoạn văn của chuyện cổ tích (Thạch Sanh).

+ Tứ cố vô thân

+ Khỏe như voi

– Nghĩa của thành ngữ:

+ Tứ: bốn; cố: quay đầu nhìn lại; vô: không; thân: người thân, bà con họ hàng; đơn độc, không có họ hàng thân tích, không nơi nương tựa.

c. – Thành nữ trong câu thơ trên: da mồi tóc sương.

– Nghĩa của thành ngữ:

+ Da đồi mồi có nổi những chấm đen, xanh, nhất là ở hai bàn tay và mặt; tóc sương là tóc bạc trắng.

= > Con người thay đổi nhan sắc hình dáng, trở nên tàn tạ già nua.

Câu 2. Yêu cầu phải tóm tắt được những sự việc chính yếu nhất. Cuối mỗi bài phải dẫn được câu thành ngữ có liên quan. Tham khảo các bài tóm tắt dưới đây:  Tóm tắt truyện con Rồng cháu Tiên  Tóm tắt truyện ếch ngồi đáy giếng  Tóm tắt truyện thầy bói xem voi

Câu 3. Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn.

– Lời ăn tiếng nói

– No cơm ấm áo

– Một nắng hai sương

– Bách chiến bách thắng

– Ngày lành tháng tốt

– Sinh cơ lập nghiệp

Câu 4. Sưu tầm một số thành ngữ chưa được giới thiệu trong SGK và giải thích các thành ngữ ấy.

– Nhà tranh vách đất: nhà có mái bằng tranh, tường làm bằng đất

= > Cảnh nghèo xơ xác.

– Thuần phong mĩ tục: Phong tục, tập quán, lối sống tốt đẹp, mang bản sắc riêng của một dân tộc.

– Vững như bàn thạch: Bàn thạch tức bàn được làm bằng đá

= > Rất vững vàng, không gì lay chuyển được.

– Gan vàng da sắt: Biểu thị phẩm chất cao quý của con người trung thành kiên định không gì lay chuyển.

– Chó cắn áo rách: đã nghèo khổ lại còn gặp thêm tai nạn.

– Ruột nóng như cào: rất sốt ruột, bồn chồn không yên lòng.

– Nhắm mắt làm ngơ: cố tình lảng tránh, làm ra vẻ không hay biết gì về sự việc đang diễn ra.

– Mèo mù vớ cá rán: sự may mắn bất ngờ ngoài khả năng.

Mời các bạn theo dõi tiepsucmuathi.edu.vn để có thêm những tài liệu hữu ích phục vụ cho môn học của mình. Chúc các bạn có một kết quả học tập tốt nhất! 

Related Posts

Hướng dẫn làm thơ lục bát và song thất lục bát hay dành cho mọi lứa tuổi

Nói đến thơ lục bát chắc hẳn ai cũng từng được đọc và được nghe bởi nó vẫn luôn hiện lên xung quanh cuộc sống của chúng…

Soạn bài: Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc

Soạn bài: Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc

Soạn bài: Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc

Mấy ý nghĩ về thơ

Soạn bài: Mấy ý nghĩ về thơ

Soạn bài: Mấy ý nghĩ về thơ

Soạn bài: Khái quát văn học Việt Nam từ đầu cách mạng tháng tám 1945 đến thế kỉ XX

Soạn bài: Khái quát văn học Việt Nam từ đầu cách mạng tháng tám 1945 đến thế kỉ XX

Soạn bài: Khái quát văn học Việt Nam từ đầu cách mạng tháng tám 1945 đến thế kỉ XX

Soạn bài: Đô-xtôi-ép-xki

Soạn bài: Đô-xtôi-ép-xki

Soạn bài: Đô-xtôi-ép-xki

Hồ Chí Minh

Soạn bài: Tác giả Hồ Chí Minh

Soạn bài: Tuyên ngôn độc lập

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai.