Thơ 4 chữ thường được sử dụng phổ biến trong các thể loại thơ dân gian, đặc biệt là trong vè và đồng giao cho trẻ em và cũng cho cả người lớn. Đây là một trong những thể thơ có nguồn gốc Việt Nam. Ngoài những sáng tác của tác giả dân gian, thơ 4 chữ còn có sự tham gia của các nhà thơ nổi tiếng như Tố Hữu, Tế Hanh, Trần Đăng Khoa,.. Dưới đây là bài soạn hướng dẫn tập làm thơ 4 chữ để giúp thầy cô giáo cùng các bạn học sinh có thêm thông tin.
HƯỚNG DẪN TẬP LÀM THƠ BỐN CHỮ
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
- Thể thơ bốn tiếng có nguồn gốc Việt Nam, xuất hiện từ xa xưa và được sử dụng nhiều trong tục ngữ, ca dao và đặc biệt là vè, do thích hợp với lối kể chuyện (TheoBùi Văn Nguyên – Hà Minh Đức,Thơ ca Việt Nam, hình thức và thể loại, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1971).
- Đặc điểm về nghệ thuật
Thơ bốn tiếng thường có cả vần lưng và vần chân xen kẽ, gieo vần liền hay cách, nhịp phổ biến là nhịp hai.
Vần chânlà vần được gieo vào cuối dòng thơ; vần lưng là vần được gieo ở giữa dòng thơ.
Vần liềnlà vần được gieo liên tiếp ở các dòng thơ; vần cách là vần không gieo liên tiếp mà thường cách ra một dòng thơ.
II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG
Câu 1. Nêu một bài thơ hay một đoạn thơ bốn chữ. Chỉ ra những chữ cùng vần với nhau trong bài thơ hay đoạn thơ đó.
Gợi ý: có thể nêu đoạn thơ (trích trong bài Hạt gạo làng ta).
…“Hạt gạo làng ta
Có bão tháng bảy
Có mưa tháng ba
Giọt mồ hôi sa
Những trưa tháng sáu
Nước như ai nấu
Chết cả cá cờ
Cua ngoi lên bờ
Mẹ em xuống cấy…”
(Trần Đăng Khoa)
Các từ cùng vần với nhau là: ta – ba – sa, sáu – nấu, cờ – bờ.
Câu 2. Chỉ ra đâu là vần chân, đâu là vần lưng trong đoạn thơ sau:
Mây lưng chừng hàng
Về ngang lưng núi
Ngàn cây nghiêm trang
Mơ màng theo bụi.
(Xuân Diệu)
Gợi ý:
– Các cặp vần lưng: hàng – ngang, trang – màng.
– Cặp vần chân: núi – bụi.
Câu 3: Trong hai đoạn thơ SGK, đoạn nào gieo vần liền, đoạn nào gieo vần cách:
– Vần cách là vần không gieo liên tiếp mà thường cách ra một dòng thơ
– Vần liền là vẫn được gieo liên tiếp ở các vần thơ.
– Do đó:
+ Đoạn thơ của Tố Hữu gieo vần cách: cháu – sáu, ra – nhà.
+ Đoạn Đồng dao gieo vần liền: hẹ – mẹ, đàn – càn.
Câu 4. Thay hai từ sông, cạnh vào hai chỗ chép sai trong đoạn thơ sau (trích trong bài Chị em của Lưu Trọng Lư):
Em bước vào đây
Gió hôm nay lạnh
Chị đốt than lên
Để em ngồi sưởi
Nay chị lấy chồng
Ở mãi Giang Đông
Dưới làn mây trắng
Cách mấy con đò.
Gợi ý: Thay sưởi bằng từ cạnh, từ đò bằng từ sông.
Câu 5. Dựa vào những kiến thức vừa được học hãy tập làm một bài thơ (hoặc đoạn thơ) bốn chữ có nội dung kể chuyện hoặc miêu tả về một sự việc hay một con người theo vần tự chọn.
Các bạn có thể tham khảo đoạn thơ sưu tầm sau:
Em yêu màu đỏ
Như máu con tim
Lá cờ tổ quốc
Khăn quàng đội viên
Em yêu màu xanh
Đồng bằng, rừng núi
Biển đầy cá tôm
Bầu trời cao vợi
Em yêu màu vàng
Lúa đồng chín rộ
Hoa cúc mùa thu
Nắng trời rực rỡ
(Sắc màu em yêu – Phạm Đình Ân)
VÈ “ÔNG”
Ve vẻ vè ve
Hãy nghe tôi kể
Đó chính vè “ông”
Ở đấy mà trông !
Gào thét trong giông
Là ông sấm sét
Sáng trắng dịu mát
Đó là ông Trăng
Lửa đốt quanh năm
Là ông bếp lửa
Cho nắng ấm áp
Là ông mặt trời
Hay dọa trẻ con
Là ông Ba Bị
Có quyền cai trị
Đó là ông Vua.
Hiền lành thương người
Đó là ông Bụt
Giương nanh múa vuốt
Là ông Ba mươi
Viết bảng giảng bài
Là “ông” thầy giáo
Suốt ngày đưa tin
Là “ông” nhà báo
Cai trị thiên đình
Là ông Ngọc hoàng
Đại náo trần thế
Ông Mĩ Hầu Vương
Mời bạn kể tiếp
Cho vè dài thêm!
THỎ, RÙA HỘI NGỘ
Một ngày đẹp trời
Thỏ đi chơi bời
Nhận được lời mời
Thỏ liền chạy tới
Bỗng gặp lại Rùa
Ở trong rừng xanh
Nhớ cuộc đua tranh
Thỏ ta xấu hổ
Không nên hùng hổ
Tự mãn tự kiêu
Học được một chiêu
Biết điều, khiêm tốn.
LÀM THƠ BỐN CHỮ
Thể thơ bốn chữ
Là gì vậy ta?
Sáng tác lâu dữ
Nghĩ mãi mới ra
Làm thơ bốn chữ
Có khó lắm đâu
Một câu bốn chữ
Nghĩ được nhưng lâu
Thức đêm ngắm trăng
Bà em bảo rằng
Làm thơ tốt lắm
Cứ thế là chăm
Vần lưng, vần chân
Vần liền, vần cách
Vận dụng quy tắc
Huy động vốn từ
Tứ thơ đã có
Thôi chẳng chần chừ
Làm thơ bốn chữ
Chúng ta đều cừ.
Mong rằng bài viết trên sẽ hữu ích giúp các bạn soạn bài một cách hiệu quả và có thể tập làm thơ 4 chữ , một thể thơ gần gũi của dân tộc Việt Nam cho riêng mình để mọi người cùng thưởng thức những vần thơ của các bạn.